Duizend jaar pelgrimeren – Europa's heilige routes

Er zijn wegen die eeuwenlang door voeten zijn gevormd, stenen die glad zijn geworden door de herhaling van hoop, en horizonten die telkens opnieuw worden gezocht. Pelgrimeren in Europa is ouder dan toerisme en nieuwer dan ooit: een manier om te reizen met aandacht, betekenis en een open hart. Ons continent is doorweven met paden die niet enkel steden verbinden, maar ook verhalen, overtuigingen en tradities.

Santiago de Compostela – de wegen van Sint-Jakob (Spanje)

De bekendste pelgrimsroute van Europa is ongetwijfeld de Camino de Santiago, die pelgrims naar het graf van de apostel Jakobus de Meerdere brengt. De Camino Francés begint in het Franse grensdorp Saint-Jean-Pied-de-Port en voert over de Pyreneeën Spanje binnen. Ze loopt via Pamplona, Burgos en León, over de stille vlakten van de Meseta, tot de groene heuvels van Galicië, waar mist en eucalyptus de lucht vullen.

Volgens oude getuigenissen werd hier in de 9e eeuw een graf ontdekt nadat een herder mysterieuze lichten boven een veld had gezien. Het bleek de rustplaats van de apostel Jakobus de Meerdere, die na zijn marteldood in Jeruzalem volgens de traditie door zijn volgelingen per boot naar de kust van Galicië werd overgebracht. Eeuwenlang bleef zijn graf verborgen, tot het licht van dat Campus Stellae (het “veld van de ster”) de plaats opnieuw onthulde. Rond het graf verrees een kathedraal, een stad en een weg die het hele continent doorkruist. Vandaag volgen pelgrims nog steeds dat eeuwenoude pad, niet enkel om aan te komen, maar om onderweg te zijn.

Andere routes leiden eveneens naar Santiago, zoals de Camino Portugués vanuit Lissabon of Porto en de Camino del Norte langs de ruige Atlantische kust. 

Rome – langs de Via Francigena naar het hart van de Kerk (Italië)

De Via Francigena verbindt Canterbury in Engeland met Rome en is een van de oudste pelgrimsroutes van Europa. Ze loopt via Frankrijk en Zwitserland over de Alpen, langs dorpen, kloosters en Romeinse wegen, tot aan de Eeuwige Stad.

In Rome liggen, volgens de traditie, de graven van de apostelen Petrus en Paulus. Beiden werden tijdens de vervolgingen onder keizer Nero ter dood veroordeeld: Petrus door kruisiging op de Vaticaanse heuvel, Paulus door onthoofding buiten de stad. Op die plekken verrezen later de basilieken Sint-Pieter en Sint-Paulus-buiten-de-Muren.

Wie de Via Francigena bewandelt, reist door het hart van het Europese christendom, maar ook door landschappen vol geschiedenis en schoonheid, van de Alpenpassen tot de Toscaanse heuvels. Rome is hier niet enkel een eindpunt, maar een samenvloeien van eeuwen geloof, kunst en cultuur.

Trondheim – de noordelijke weg van St. Olaf

De St. Olavsleden is de belangrijkste pelgrimsroute van Noord-Europa. Ze verbindt de Zweedse kustplaats Selånger met Trondheim in Noorwegen, over zo’n 580 kilometer aan bossen, meren en fjorden. Het pad volgt de tocht die koning Olav II Haraldsson in 1030 maakte, toen hij terugkeerde uit ballingschap om zijn land te herenigen.

Olav was een voormalig Vikingkrijger die in het buitenland met het christendom in aanraking kwam en zich liet dopen. Terug in Noorwegen probeerde hij zijn koninkrijk te verenigen onder één geloof, maar zijn hervormingen en macht brachten hem in conflict met lokale stamhoofden. Tijdens de slag bij Stiklestad werd hij gedood. Kort na zijn dood deden zich volgens tijdgenoten wonderen voor bij zijn graf, en al het volgende jaar werd hij heilig verklaard.

Boven zijn rustplaats verrees de indrukwekkende Nidaroskathedraal, die eeuwenlang het spirituele hart van Noorwegen bleef. Pelgrims kwamen van heinde en verre om er de “Heilige Koning” te vereren, symbool van bekering en verzoening tussen het heidense en het christelijke noorden.

Wie vandaag de St. Olavsleden bewandelt, volgt diezelfde weg van strijd naar vrede. Het is een route van stilte en eenvoud, waar de kracht van het landschap even nadrukkelijk aanwezig is als het verhaal van de man die het geloof naar het noorden bracht.

Canterbury – de weg naar Thomas Becket (Engeland)

De Pilgrims’ Way loopt door het zuidoosten van Engeland, van Winchester of Londen naar Canterbury. Het pad volgt oude Romeinse wegen en slingert door boomgaarden, heuvels en dorpen die sinds de middeleeuwen pelgrims zagen passeren.

De bestemming, Canterbury Cathedral, werd in de 12e eeuw het toneel van een gebeurtenis die Engeland diep zou tekenen. Thomas Becket, aartsbisschop van Canterbury en voormalig kanselier van koning Hendrik II, kwam in conflict met de vorst over de grenzen tussen wereldlijke en kerkelijke macht. Waar hij ooit de vertrouweling van de koning was, koos hij uiteindelijk de kant van de Kerk – en van zijn geweten.

In 1170 drongen vier ridders, opgezweept door een uitspraak van de koning, de kathedraal binnen en doodden Becket bij het altaar. Zijn dood schokte Europa. Al kort daarna werd hij als martelaar vereerd, en in 1173 verklaarde paus Alexander III hem heilig. Zijn graf werd een van de belangrijkste pelgrimsoorden van het middeleeuwse Engeland.

Wie vandaag naar Canterbury wandelt, volgt niet enkel een historische route, maar ook een moreel spoor – dat van een man die trouw bleef aan zijn overtuiging, zelfs tot in de dood. De kathedraal blijft een plek van stilte en herinnering, waar geloof en integriteit elkaar ontmoeten.

Assisi – in de voetsporen van Franciscus (Italië)

In het hart van Umbrië ligt Assisi, geboorteplaats van Franciscus van Assisi (1181–1226), zoon van een rijke koopman die zijn welstand opgaf om in armoede te leven. Hij koos voor eenvoud, vrede en verbondenheid met de natuur, en vond in die soberheid een diepe vorm van geloof. Zijn levenshouding en prediking leidden tot de stichting van de orde der Franciscanen, die zich toelegde op dienstbaarheid en nederigheid.

De Cammino di Francesco volgt verschillende trajecten, vaak vanuit Florence of La Verna, door heuvels, olijfgaarden en middeleeuwse dorpen. De route weerspiegelt het leven van Franciscus zelf: eenvoudig, natuurlijk en vol aandacht voor het kleine.

In Assisi rust hij in de basiliek die zijn naam draagt — een plek waar geloof, stilte en schoonheid samenvloeien. Voor velen is deze pelgrimsroute een uitnodiging om even los te komen van bezit en haast, en om, net als Franciscus, opnieuw verwondering te vinden in het alledaagse.

Mont-Saint-Michel – waar hemel en aarde elkaar raken (Frankrijk)

Aan de Normandische kust rijst de abdij van Mont-Saint-Michel op uit de zee, een plek die al sinds de vroege middeleeuwen pelgrims aantrekt. Volgens de overlevering verscheen in het jaar 708 de aartsengel Michaël aan bisschop Aubert van Avranches, met de opdracht om op de rots in de baai een heiligdom te bouwen. Toen de bisschop aarzelde, zou de engel zijn vinger op zijn hoofd hebben gedrukt om zijn wil kracht bij te zetten — een legendarisch gebaar dat sindsdien met eerbied wordt doorverteld.

Michaël, de strijder tegen het kwaad en beschermer van de rechtvaardigen, werd het symbool van kracht, waakzaamheid en goddelijke bescherming. Rond zijn heiligdom groeide in de middeleeuwen een levendige pelgrimstraditie. Gelovigen trokken te voet over de gevaarlijke getijdenvlakte, geleid door het ritme van eb en vloed, in de overtuiging dat de tocht zelf een daad van toewijding was.

Vandaag leiden wandelroutes vanuit Caen, Avranches of Saint-Malo naar de rots, die bij vloed een eiland wordt. De abdij, met haar spits die naar de hemel wijst, blijft een van de meest indrukwekkende spirituele plaatsen van Europa — letterlijk gelegen tussen water en lucht, waar aarde en hemel elkaar raken.

Eeuwenoude wegen

De pelgrimsroutes van Europa zijn geen moderne vondst, maar sporen die al meer dan duizend jaar bestaan. Ze ontstonden in een tijd waarin reizen zelden vrijblijvend was: een tocht naar Santiago, Rome of Trondheim betekende weken of maanden vol ontbering, maar ook geloof, boete en hoop.

Langs deze wegen groeiden abdijen, herbergen en steden. Ze brachten culturen in contact en vormden een netwerk dat Europa verbond, nog vóór er sprake was van grenzen of staten. Pelgrimeren was een oefening in vertrouwen — op God, op medereizigers, op de weg zelf.

Vandaag lopen mensen diezelfde paden opnieuw, elk met hun eigen reden. De stenen zijn dezelfde, het landschap is veranderd, maar de beweging blijft. Wat men onderweg vindt, is aan ieder voor zich.